RİKİ 

İnsanların yaşadıkları coğrafyaya ait iklim, bitki örtüsü gibi jeolojik ve meteorolojik özellikleri bünyelerine karakter olarak aldıkları bilinir.Gelişmekte olan bir çocuğun 14 yaşına kadar hangi iklim kuşağında yetişmişse o bölgenin iklim özellikleri şahsiyetinin oluşumunu etkilemektedir.Uysallık ,durgunluk,asabilik,ılımlılık,çeviklik,kararlılık gibi tanımlar yöresel etkenlerle karakteristik kimlikleri belirler.

Bu özellikler çocuk yaşlarında elde edildiği için ilerde değişim söz konusu olamaz.Daha önceki konularda ele aldığımız gibi oyun ve oyuncakların çocuk gelişiminde çok önemli rolünün olduğunu belirtmiştik. Çocuğun şekillenmekte olan karakterini doğrudan etkilediğini pedagojik çalışmalar sonucu çevre ve diğer etkenlerle olumlu açıdan yönlendirilmenin mümkün olduğunu biliyoruz.

Bu münasebetle insanın karakter kazanımında doğadan etkilendiği tartışmasız bir gerçektir.Yöremizin insanlarının hırçınlığı,asabiliği,sertliği,inatçılığı ve ani değişiminin nedenlerini incelediğimizde tabiatın,iklimin ve çevrenin tüm değişken özelliklerini ruhi yapılarında görebiliriz.Çocukların oyun ve oyuncakla gelişme sürecinde doğanın bahşettiği olanakları kullandıkları da ayrı bir gerçektir.Dolayısıyla yöremizin insanlarının oyunları da karakterleri gibi sert ve tehlikeli atraksiyonlarla doludur.

Tanıtımını yapacağımız 7-15 yaş arası çocukların çok severek oynadıkları Riki (Çelik çomak) oyunu da çok riskli ,tehlikeli bir oyundur.Bu oyunda gözünü kaybetmiş başını kaşını yararak büyümüş birçok insanımız vardır.Şimdi Arhavi ve yöresinde oynanan Riki oyunun kuralları ve oynayış şekillerini inceleyelim.
Riki;daha çok yaz ve güz mevsiminde iki kişi ile oynanan herkesçe bilinen çelik- çomak oyununun Lazca adıdır.Doğanın sunduğu imkanları eğlenceye çeviren Arhavi’nin eski zaman çocukları kendi durumlarına uygun kurallar koyarak değiştirdiği çelik-çomak oyununun yeniden yorumlanmış şekli aşağıdaki gibidir.

Oyun 80-100 cm uzunluğunda çelik ve 30-35 cm uzunluğunda çomak diye adlandırılan iki aparatla oynanır.Lazcada sopanın uzununa Riki kısasına da İreki denir.Vakti zaman çocuklarımız bazı değişiklikler yaparak çelik-çomak oyununu kendi kurallarıyla riki adıyla oynamışlardır. Oyunun kuralları şöyledir.
30cm’lik irekinin uçları kurşun kalem ucu gibi sivrileştirilir.80-100 cm uzunluğundaki Rikinin uç kısmı da levye şeklinde inceltilerek kullanıma hazır duruma getirilir. Yere bir çizgi çizilir ve o çizginin ortasına küçük bir çukur açılır.Çukurun üzerine konan ireki rikiyle atılabildiğince uzağa atılır. atılan yerde ,irekinin sivrilenmiş uç kısmına riki ile vurularak havaya sıçraması sağlanır. Sıçrayan irekiyi riki ile havada sektirmeğe çalışılır. Her sektiriş 1 sayıdır. Sektiriş sonunda riki ile irekiye hızla vurulup, olabildiğince uzağa atılmaya çaba gösterilir.İrekinin düştüğü yerden başlangıç çizgisine kadar ireki riki ile kaç kez sektirilmişse adımlar sektirme sayısının katları ile sayılır.Oyunun bitişi;önceden belirlenen hedef sayısına hangi oyuncu daha erken ulaşabilirse o oyuncunun galibiyeti ile sona erer.



Riki oyunu sırayla oynanır. Bir oyuncu rikiyi 1 kez saydırmışsa başlangıç çizgisine adımlarını 1’in katlarıyla 3 kez saydırmışsa 3’ün katlarıyla 5 kez saydırmışsa 5’in katlarını sayarak sayı puanını kazanır.İrekiyi çok sektirip sayı kazanmak kadar uzağa fırlatarak sayı toplamakta önemlidir. Az sektirip uzun mesafeye atmak, çok sektirip kısa mesafeye düşürmekten bazen daha karlıdır.Belirlenen hedef sayıya ulaşıldığında oyunun bittiğini belirtmiştik.Ancak , yöremizde oynanan Lazca adı riki olan çelik-çomak oyununun Arhavi versiyonunda mağlup durumda olup ta sayı farkını kapatma ihtimali mümkün olmayan oyuncu için her şey bitmiş değildir. Yenik durumdaki oyuncunun kazanabilmesi için, rakibin irekiye riki ile vurup fırlattığı anda eğer havada irekiyi yakalayabilirse aradaki sayı farkı ne olursa olsun durumu lehine sonuçlandırır.

Tabi bu çok riskli bir durumdur. Sayısal farkla kaybedeceğini anlayan kişinin kazanabilmesi için tek seçeneğinin irekiyi havada tutmasının şart olduğu gerçeğidir.Bu durumda rakip oyuncunun kontrolsüz vuruşlarında , önünde bir kaleci gibi durup tutma arzusu birçok kazalara davetiye çıkartılması demektir. Hala o günlerden kalma kafası yarılmış,gözü çıkmış insanlarımız mevcuttur Arhavi de…

Her şeye rağmen severek oynadığımız çocukluk ve ilk gençlik çağımızın vazgeçilmez oyunudur. RİKİ…
NOT : Arhavi ve yöresinde oynanan ancak özellikleri ile yurdumuzun her köşesinde bilinen oyunlar ayrıntıları ile değil sadece yöresel adlarıyla aşağıda sıralanmıştır.

SPORTİF OYUNLAR

Atletizm : (Koşu) : OÇİŞİNU
Yarış : GOLAHTİMA
Yüzme : OMÇVİYU
Güreş : DOCİNA
Karate-Tekvando : KUSİŞİ
Boks : OKAKVİDUŞİ
Yüksek Atlama : MOLAPU
Uzun Atlama : MESAKAPİNU

EĞLENCELİK OYUNLAR

Saklambaç : GETKOBİNA
Ebeleme : MEPANSUŞİ
Misket –Bilye : KUKUNİ –MİLE
Topaç : OBURBALE
Yakalamaca : OÇOPUŞİ
Çember çevirme : KASNAĞI OKTUMALE
Kale geçme : CİHA-ŞE GOLAHTİMA
Salıncak : OKANSİYONİ
Dönme dolap : OKTUMALEŞİ MUSANDARA



Türkçe ve Lazca adları ile belirtilen bu oyunlar her yerde aynı kurallarla oynandığı ve bilindiği için diğer ayrıntılara girilmemiştir.